فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال پنجم / شماره 2/ زمستان 53 بررسی اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا )س( با استفاده از تکنیک ارزیابی متوازن رضوان حجازی استاد تمام گروه حسابداری دانشگاه الزهرا )س( نشانی: تهران ونک میدان شیخ بهایی دانشگاه الزهرا )س( hejazi33@gmail.com فاطمه قشقایی دانشجوی دکتری حسابداری دانشگاه الزهرا )س( نشانی: تهران ونک میدان شیخ بهایی دانشگاه الزهرا )س( )نویسنده مسئول( fatemehghashghaei@yahoo.com تاریخ دریافت: 5// تاریخ پذیرش: 5/4/4 چكيده رشد سریع تعداد دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در سالهای اخیر سبب ایجاد رقابت شدید در بین این موسسات شده است. در این محیط رقابتی دانشگاههایی به برتری دست خواهند یافت که بتوانند محیطی پویا سازنده و با کیفیت را بهمنظور توسعهی فعالیتهای آموزشی و پژوهشی خود فراهم آوردند. از اینرو بهکارگیری یک سیستم جامع بهمنظور ارزیابی و مدیریت عملکرد دانشگاهها امری اجتناب ناپذیر است. کارت ارزیابی متوازن یکی از موثرترین ابزارهایی است که میتواند در این زمینه بهکار گرفته شود. هدف این پژوهش ارزیابی اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا)س( از چهار بعد کارت ارزیابی متوازن است. در این مطالعه که به- صورت موردی انجام شده است در مجموع نظرات نفر از دانشجویان کارکنان و اساتید دانشگاه با استفاده از ابزار پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. دادههای جمعآوری شده با استفاده از آزمونهای آلفای کرونباخ تی تست و فریدمن مورد سنجش قرار گرفتند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که 2 گزاره از 3 گزارهی مورد بررسی از اثربخشی مطلوبی برخوردار بودهاند و این نشان دهندهی عملکرد موفق و متوازن دانشگاه الزهرا )س( در راستای دستیابی به اهداف ترسیم شدهی خود و رشد و توسعهی پایدار در حوزهی آموزش عالی است. واژههای كليدی: دانشگاه الزهرا )س( کارت ارزیابی متوازن ارزیابی عملکرد. 6
فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران - مقدمه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی از جمله سازمانهای غیرانتفاعی هستند که بهمنظور ارزیابی عملکردشان عالوه بر معیارهای مالی باید به معیارهای غیرمالی نیز توجه کنند. دستیابی به برخی از اهداف غیرمالی در این سازمانها آنچنان با اهمیت است که در صورت عدم دستیابی به آنها و علیرغم موفقیت سازمان در ابعاد مالی رسالت اصلی سازمان محقق نشده است. از اینرو در این سازمانها به سیستم جامعی جهت سنجش عملکرد نیاز است که هر دو هدف مالی و غیرمالی را به صورت همزمان مورد توجه قرار دهد. باتوجه نقاط ضعف سیستمهای ارزیابی عملکرد کنونی بسیاری از سازمانهای پیشرو به طراحی و استقرار سیستمهای جامعی پرداختنهاند که وظایف سازمانی را با اهداف استراتژیک پیوند دهند و ضمن ارائهی مجموعهای متوازن از شاخصهای مالی و غیرمالی فعالیتهای سازمان را به سمت خواست و نیاز مشتریان هدایت کنند. به این روش جدید که مورد استفاده قرار گرفته است ارزیابی متوازن گفته میشود. در این روش اهداف مالی و غیرمالی به صورت متعادل و از چهار بعد مورد سنجش قرار میگیرند. هدف این پژوهش نیز ارزیابی اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا)س( از چهار بعد کارت ارزیابی متوازن است. 2- مبانی نظری و مروری بر پيشينه پژوهش»ارزیابی عملکرد«را میتوان به عنوان فرایند کمی کردن کارایی و اثربخشی عملیات سازمان درنظر گرفت. عملکردسنجه در حقیقت متریکی برای سنجیدن کارایی و یا اثربخشی یک اقدام است همچنین»سیستم ارزیابی عملکرد«را نیز میتوان بهعنوان مجموعهای از متریکهایی درنظر گرفت که برای سنجش هر دو بعد کارایی و اثربخشی اقدامات بهکار میرود )آلاحمد 5(. ارزیابی عملکرد در بعد نحوهی استفاده از منابع و امکانات در قالب شاخصهای کارایی بیان میشود. اگر نسبت داده به ستاده سادهترین تعریف کارایی در نظر گرفته شود نظام ارزیابی عملکرد در حقیقت میزان کارایی تصمیمات مدیریت در خصوص استفادهی بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار میدهد )رحیمی (. در اوایل دهه 553 میالدی رابرت کاپالن استاد دانشگاه هاروارد به اتفاق نورتون طرحی تحقیقاتی را بهمنظور بررسی علل توفیق شرکت برتر آمریکایی و مطالعهی روشهای ارزیابی عملکرد در این شرکتها آغاز کردند. آنها دریافتند که شرکتهای موفق برای ارزیابی عملکرد خود صرفا از معیارهای مالی استفاده نکردند بلکه عملکرد خود را از سه منظر دیگر نیز مورد ارزیابی قرار دادند: منظر مشتری منظر فرایندهای داخلی و منظر رشد و یادگیری )کاپالن و نورتون 55(. مالی ضمن کنترل هزینهها چگونه برای ذینفعان خود ارزش افزایی کنیم فرایندهای داخلی بهمنظور جلب رضایت ذینفعان باتوجه به محدودیتهای مالی باید در کدام فرایند داخلی برتر باشیم استراتژی مشتری مشتری ما چه کسانی هستند چگونه میتوانیم برای آنها ارزش افزایی کنیم رشد و یادگيری چگونه خود را برای رشد و تغییر توانمند سازیم تا بتوانیم پاسخگوی خواستههای ذینفعانمان باشیم شكل : مدل ارزیابی متوازن برای یخش عمومی )آلاحمد ) 3 سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 53 6
بررسي اثربخشي عملکرد دانشگاه الزهرا )س( با استفاده از تکنیک ارزيا يب متوازن / رضوان حجازي و فاطمه قشقايي دانشگاه الزهرا )س( در افق 434 دانشگاهی است با رتبه اول تک جنسیتی در منطقه دارای باالترین خدمات کیفیت آموزشی و فناوریهای فعال و پیشرو در اجرای پژوهشهای هدفمند مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان برای حل مشکالت کاتن کشور در راستای تربیت زنان فرهیخته خالق مبتکر توانمند و متعهد در قبول مسئولیتهای حساس علمی اجتماعی و مدیریتی با هویتی اسالمی ایرانی. سنجههای مالی از اجزاء مهم نظام ارزیابی متوزان هستند. سنجههای این منظر بیان میکنند که اجرای موفقیتآمیز اهدافی که در سه منظر دیگر تعیین شدهاند در نهایت به چه نتایج و دستاوردهای مالی منجر خواهد شد )آل احمد 5(. در بسیاری از سازمانها شاخصهای مالی دارای اهمیت فراوانی هستند. این سازمانها بهمنظور افزایش درآمد کاهش هزینهها ریسک و استفادهی موثر از داراییها و افزایش بهره- وری تالش مینمایند. در واقع کسب نتایج مالی مناسب در شرکتها و سازمانها برای بقا و رشد آنها الزامی است. اندازه- گیری و تحلیل نتایج مالی بهعنوان حاصل مهم عملکرد یک سازمان از ضروریات بررسی نقاط ضعف و قوت سازمانها است. در این وجه از کارت ارزیابی متوازن نتایج اقتصادی حاصل از اجرای استراتژیها مورد سنجش قرار میگیرند. همانگونه که در سیسامهای برنامهریزی قبل از برنامهریزی استراتژیک و نظامهای کنترلی عملکرد مالی میتوانست با شاخصهایی همچون سود عملیاتی بازگشت سرمایه و میزان ارزش افزوده سنجیده شود در کارت ارزیابی متوازن نیز به عنوان رویکردی جهت سنجش عملکرد و در نتیجه ابزاری برای کنترل عملکرد مالی با نسبتها و شاخصهای مشابهی سنجیده میشود )کاپالن و نورتون 55(. در واقع رویکرد کارت ارزیابی متوازن با پیوند معیارهای مالی به یکدیگر برای مدیران تصویر مناسبی از نتایج اقتصادی فعالیتهای بهعمل آمده ارائه میدهد. در کارت ارزیابی متوازن معیارهای مالی نقش دوگانهی مهمی را بهعهده دارند که این معیارها از یکسو عملکرد مالی مورد انتظار از استراتژی را تعیین میکنند و از سوی دیگر بهعنوان اهداف نهایی برای سایر جنبههای کارت ارزیابی متوازن بهکار میروند. شایان ذکر است که انتخاب معیارهای مالی مناسب در کارت ارزیابی متوازن به چرخهی حیات فعالیت و محصول یا خدمت مربوطه و زمینههای استراتژیک برگزیده برای جنبهی مالی بستگی دارد )ایرانزاده و برقی (. این منظر توانایی سازمان را در ارائهی کاالها و خدمات با کیفیت اثربخشی سیستم تحویل و رضایت مشتریان نشان می- دهد. امروزه بسیاری از سازمانها ماموریت دارند که بر مشتری تاکید کنند و ارزیابی عملکرد سازمان از دیدگاه مشتری تبدیل به یک نوع اولویت برای مدیران عالی آنها شده است. مدل امتیازدهی متوازن مستلزم این است که مدیران ماموریت کلی- شان را به خدمت به مشتریان بهگونهای تبدیل کنند که از طریق معیارهای معین و خاص عالیق مشتریان را بهطور واقعی پوشش دهند. اهیت عملکرد یک سازمان عمومی و غیر انتفاعی متفاوت از عملکرد یک واحد انتفاعی و تجاری است. در نتیجه عالیق مالکان و مشتریان آنها نیز متفاوت است. به هر حال شنیدن صدای مشتری یکی از الزامات مهم رقابت است )حسین زاده و حسین زاده 53(. به دلیل جهانی شدن اقتصاد بازار مشتریان در این رقابت بر عرضهکنندگان و تولیدکنندگان پیروز شدند. سازمانها جهت موفقیت باید روابط پیچیدهی سازمان و مشتریان و همکاری با آنها را جهت توسعهی محصوالت نوین و بهبود مستمر مطابق با تغییر تقاضاها و فناوریها درک کنند. از اینرو یکی از معیارهای موفقیت سازمانها و سنجش عملکرد رضایت مشتریان است )آل احمد 5(. سازمانهای موفق تالش میکنند تا از مشتریان یاد بگیرند زیرا به این وسیله میتوانند مزیت رقابتی خویش را حفظ نمایند و توسعه دهند. شایان ذکر است که منظر مشتری قلب کارت ارزیابی متوازن است زیرا اگر سازمان در تامین محصوالت و خدمات مناسب برای مشتریان ناتوان باشد درآمد آن در کوتاه مدت و بلند مدت در معرض تهدید قرار خواهد گرفت و سازمان بهسوی نابودی میرود)آمارتونگا و بالدری 333(. در منظر فرایندهای داخلی سازمانها باید فرایندهایی را مشخص کنند که با برتری یافتن در آنها بتوانند به ارزش آفرینی برای مشتریان و در نهایت سهامداران دست پیدا کنند. تحقق هریک از اهدافی که در منظر مشتری تعیین میشود مستلزم انجام یک یا چند فرایند عملیاتی بهصورتی کارا و اثربخش است. این فرایندهای عملیاتی باید در منظر فرایندهای داخلی تعیین شده و سنجههای مناسبی جهت کنترل پیشرفت آنها توسعه یابند. بهمنظور برآورده ساختن انتظارات مشتریان و سهامداران ممکن است به مجموعهی کامال جدیدی از فرایندهای عملیاتی نیاز باشد. توسعهی محصوالت و خدمات جدید تولید خدمات پس از فروش و مهندسی مجدد فرایندهای تولیدی نمونههایی از این قبیل فرایندها است )کاپالن و نورتون 55(. هر واحد کسب و کار مجموعه فرایندهای خاصی را جهت ایجاد ارزش برای مشتریان و نتایج مالی برای سهامداران درنظر میگیرد. مدل کارت ارزیابی متوازن مدل زنجیرهی ارزش پورتر را بهعنوان الگوی عمومی جهت بهکارگیری در وجه فرایندهای داخلی انتخاب میکند که سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 6 53
فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران شامل سه فرایند نوآوری فرایندهای عملیاتی و خدمات پس از فروش میباشد )ایرانزاده و برقی (. این فرایندها باید در منظر فرایندهای داخلی تعیین شده و سنجههای مناسبی جهت کنترل و پیشرفت آنها توسعه یابد. در این وجه باید فرایندهای داخلی را که برای سازمان بسیار حیاتی است تعیین نمود. فرایندهای حیاتی فرایندهایی هستند که به تحویل ارزشهای عالی به مشتری و دستیابی به اهداف مالی یاری میرسانند )کاپالن و نورتون 5(. چهارمین منظر کارت ارزیابی متوازن رشد و یادگیری است که زیرساختی برای رشد و بهبود بلند مدت فراهم می- کند. در واقع اهداف و سنجههای مربوط به منظر رشد و یادگیری توانمندسازهای اهداف تعیین شده در سه منظر دیگرند. یادگیری و رشد سازمان از سه منبع اساسی سازمان یعنی نیروی انسانی سیستمهای اطالعاتی و دستورالعملها و رویههای سازمانی حاصل میشود. سطح دستیابی به قابلیتها و توانمندیهای ویژه در این منابع در منظر رشد و یادگیری قرار میگیرد )کاپالن و نورتون 55(. در واقع هدف این منظر فراهم آوردن زیرساختها و منابعی است که تحقق اهداف سازمانی در وجوه دیگر را ممکن میسازد. به عبارت دیگر مدیران تعیین میکنند که اکنون سازمان در چه جایگاهی است و در آینده برای کسب موفقیت در کجا باید قرار بگیرد. این منظر روش رسیدن به آن جایگاه را مشخص میکند. سازمانها عالوه بر تحقیق و توسعهی تجهیزات در دیگر زیرساختهای خود شامل نیروی انسانی سیستمها و روشها نیز سرمایهگذاری میکنند تا بتوانند به اهداف مالی بلندمدت خود دست پیدا کنند )ایرانزاده و برقی (. حجازی و عارفمنش )54( در پژوهشی به بررسی اهداف مدیران از کاربرد کارت ارزیابی متوازن در سازمانها پرداختند. در این پژوهش اهداف مختلف کاربرد کارت ارزیابی متوازن با محرکهای آن با استفاده از تحلیل رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها نشان دادند که سبک ارزیابی مدیران با کاربرد BSC با دو هدف حل مشکل و تصمیمگیری منطقی و برقراری ارتباط با افراد رابطه مثبت و معنیداری دارد. بهعبارت دیگر زمانی که مدیران معیارهای غیرمالی را بر معیارهای مالی و معیارهای کیفی را بر معیارهای کمی ترجیح میدهند و در استفاده از سیستم ارزیابی انعطافپذیری بیشتری دارند بیشتر از کارت امتیازی متوازن با دو هدف فوق استفاده میکنند. نعمتیزاده و حایری میبدی )54( نیز در پژوهشی عملکرد بانک دی را با استفاده از چهارمنظر کارت ارزیبی متوازن مورد بررسی قرار دادند. یافتههای این پژوهش نشان دادند که ضروری است تا عملکرد بانک دی باتوجه به نقاط ضعف یافت شده در ابعاد مختلف کارت ارزیابی متوازن بهبود یابد تا این بانک بتواند در گروه بانکهای پیشرو به فعالبت خود ادامه دهد. کردستانی و قاسمی )5( نیز در پژوهشی به بررسی نقش چارچوب ارزیابی متوازن در بهبود توانایی مدیران در شناسایی اطالعات برون سازمانی مربوط به راهبرد سازمان پرداختند. در این پژوهش از طریق طراحی و اجرای یک آزمایش تاثیر دو مولفهی اصلی چارچوب ارزیابی متوازن اهداف راهبردی دارای پیوند علی در نقشهی راهبرد و معیارهای عملکرد چهارگانه در کارت ارزیابی متوازن بر توانایی مدیران در تمایز قائل شدن بین اطالعات برون سازمانی مربوط و نامربوط به راهبرد جاری سازمان مورد بررسی قرار گرفتند. یافتههای پژوهش نشان دادند که ارائهی مجموعهای از اهداف راهبردی در قالب نقشهی راهبرد و ارائهی کارت ارزیابی متوازن به طور بااهمیتی توانایی مدیران را در شناسایی اطالعات برون سازمانی مربوط به راهبرد سازمان بهبود می- بخشد. بنابراین حسابداران مدیریت میتوانند با طراحی و اجرای چارچوب ارزیابی متوازن در سازمانها توجه مدیران را به اطالعات مربوط راهبردی معطوف کنند و بهطور بالقوه از اضافه بار اطالعاتی آنان بکاهند که با حجم زیادی از اطالعات در محیط کسب و کارشان روبه رو هستند. - روششناسی پژوهش پژوهش حاضر پژوهشی پیمایشی و کاربردی است و در سال 5 در دانشگاه الزهرا )س( انجام شده است. به این منظور از پرسشنامهای شامل 3 گزاره با طیف لیکرت مرحلهای برای بررسی میزان موافقت پاسخدهندگان با گزارههای مندرج در پرسشنامه استفاده شده است. در این پرسشنامه پاسخگو میتواند با انتخاب یکی از گزینهها از کامال موافق تا کامال مخالف موافقت یا مخالفت خود با اثربخشی هریک از گزارهها را ابراز کند. از اینرو عدد به عنوان ارزش مورد آزمون در نظر گرفته شده است. جامعهی آماری این پژوهش شامل تمامی اساتید کارکنان و دانشجویان دانشگاه الزهرا )س( میباشد. از آنجا که جامعه آماری پژوهش گسترده است برای تعیین حجم نمونه از رابطه )( استفاده شد: رابطه )( که در آن سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 53 6
بررسي اثربخشي عملکرد دانشگاه الزهرا )س( با استفاده از تکنیک ارزيا يب متوازن / رضوان حجازي و فاطمه قشقايي n: حجم نمونه. Z: مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد متناظر با سطح اطمینان )α-( که در سطح اطمینان %5 برابر /5 است. p: مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. q ( درصد افرادی که فاقد صفت موردنظر در جامعه هستند q:.)=-p D: مقدار اشتباه مجاز یا دقت برآورد )خطای %5(. حداقل حجم نمونه با سطح اطمینان %5 و سطح اشتباه مجاز %5 نمونه به دست آمد )آذر و مومنی (. به- منظور سنجش روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان و استادان دانشگاهی پرسشنامه در چند مرحله اصالح شد و سنجههای این پرسشنامه مستخرج از پژوهش- هایی است که هرکدام به بررسی ابعاد کارت ارزیابی متوازن در دانشگاه الزهرا )س( پرداختند. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ مورد آزمون قرار گرفت که با توجه به نتایج بدست آمده )3/5( میتوان گفت مورد پرسش گزارهه یا مندرج در پرسشنامه در راستای هدفهای پژوهش است. 4- متغيرهای پژوهش و نحوه اندازهگيری آنها در این پژوهش به بررسی اثربخشی 4 بعد کارت ارزیابی متوازن پرداخته شده است که هریک از این ابعاد بهعنوان یک متغیر وابسته درنظر گرفته میشوند که با استفاده از چند گزاره مستقل مورد سنجش قرار میگیرند. بعد رشد و یادگیری بررسی میکند که چگونه سازمان میتواند خود را برای رشد و تغییر توانمند سازد و بتواند پاسخگوی خواستههای ذینفعان باشد. بعد مشتری بررسی میکند که مشتری اصلی سازمان چه کسانی هستند و چگونه میتوان برای آنها ارزش افزایی کرد. بعد مالی بررسی میکند که ضمن کنترل هزینهها چگونه می- توان برای ذینفعان ارزش افزایی نمود. بعد فرایندهای داخلی بررسی میکند که بهمنظور جلب رضایت ذینفعان باتوجه به محدودیتهای مالی باید در کدام فرایند داخلی برتر بود. اثربخشی این متغیرها با استفاده از طیف لیکرت مرحلهای مورد پرسش قرار گرفتند که عدد نشان دهنده عدم اثربخشی و رضایت بود و عدد نشان دهندهی رضایت کامل و اثربخشی مطلوب بعد مورد نظر بود. از سویی به منظور سنجش ویژگی- های جمعیت شناسی پاسخ دهندگان اطالعاتی از جمله جنسیت تحصیالت و سمت سازمانی مورد پرسش قرار گرفتند. 5- سوالهای پژوهش ) ) ) )4 ) اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا )س( از منظر رشد و یادگیری چگونه است اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا )س( از منظر مشتری )دانشجویان( چگونه است اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا )س( از منظر مالی چگونه است اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا )س( از منظر فرایندهای داخلی دانشگاه چگونه است اهمیت گزارههای مختلف مدل ارزیابی متوازن از دیدگاه پاسخ دهندهگان چگونه است 6- یافتههای پژوهش 6-- آمار توصيفی پژوهش پرسشنامه حاوی سؤال عمومی مرتبط با ویژگیهای شخصیتی آزمودنیها شامل جنسیت تحصیالت و سمت آنها است. نتایج بدست آمده از تحلیل توصیفی در جدول )( آمده است. نتایج نشان میدهد که از پاسخدهنده 3 نفر معادل 5/ درصد را زنان و مابقی را مردان تشکیل میدهند. بررسی تحصیالت پاسخدهندگان نشان میدهد که تحصیالت 24 درصد از آنان کارشناسی درصد از آنان کارشناسی ارشد و درصد مدرک دکتری است. بررسی سمت سازمانی پاسخدهندگان نشان میدهد که 5 نفر از پاسخ دهندگان دانشجو 3 نفر کارمند و نفر از اساتید دانشگاه بودهاند. ردیف جدول شماره : آمار توصيفی پژوهش ویژگی جنسیت شرح ویژگی مرد زن فراوانی 3 درصد 3/3 3/5 3 تحصیالت کارشناسی کارشناسی ارشد دکتری 3/24 3/ 3/3 2 3 سمت سازمانی دانشجو کارمند اساتید 6-2- آزمون سواالت پژوهش 3/25 3/2 3/34 5 3 در این پژوهش از آزمونهای آماری»آلفای کرونباخt یک نمونهای«و»فریدمن«برای بررسی گزارهها و یافتن پاسخ سؤالهای پژوهش استفاده شده است. همچنین از نرمافزار آماری SPSS نسخه 3 برای انجام آزمونهای آماری مزبور سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 6 53
فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران استفاده شده است. با استفاده از آزمون آماری»t یک نمونهای«مربوطبودن هر یک از گزارههای پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از آزمون»t یک نمونهای«روی 3 گزاره مورد بررسی نشان داد که سطح معناداری 2 گزاره کمتر از % است )جدول ( در نتیجه اثربخش بودن این گزارهها مورد پذیرش است. از سویی سطح معناداری گزاره بیشتر از % است که نشان میدهد این موارد نیاز به بهبود دارند. از آزمون فریدمن برای رتبهبندی هر یک از گزارههای مورد پرسش از دیدگاه پاسخدهندهگان استفاده شده است. در آزمون فریدمن هر اندازه میانگین رتبهی گزاره بیشتر باشد اهمیت آن گزاره بیشتر است )مومنی و فعالی قیومی 5 (. جدول )( نتایج آزمون فریدمن در خصوص گزارههای مورد پرسش را که باتوجه به آزمون t یک نمونهای مربوط شناخته شدهاند نشان میدهد. جدول شماره 2: نتایج آزمون t تک نمونهای آماره t شرح گزارهها ميانگين مد ميانه انحراف معيار سطح معناداری نتيجه منظر رشد و یادگيری مناسب بودن تعداد ساعات برنامههای آموزشی و دورههای اجرا شده برای کارکنان 3/3 -/4 3/2 / مناسب بودن تعداد کارکنان آموزش دیده و چندمهارته دانشگاه 3/33 -/ 3/2 /2 تعداد مقاالت و پایان نامههای اجرا شده در دانشگاه 3/35 -/ 3/ /25 تدوین آرمانها و مأموریتهای مشخصی برای هریک از بخشهای زیر مجموعه با هدف رشد پایدار دانشگاه 3/333 -/2 3/2 /2 4 همسویی عالیق کارکنان با استراتژیهای دانشگاه 3/32 -/4 3/ /2 میزان استفاده از ابزارهای الکترونیکی در آموزش 3/ رد -3/ /5 روابط و تعامل مناسب اساتید و دانشجویان 3/34 /3 3/5 / 2 حاکم بودن فرهنگ جانشین پروری در دانشگاه 3/333-4/5 3/ / منظر مشتری )دانشجویان( مناسب بودن تعداد افراد ساکن در هر اتاق در خوابگاه 3/333 -/35 /34 / 5 رضایتمندی دانشجویان از سالن مطالعهی خوابگاه 3/333-4/4 /3 /4 3 امکانات رفاهی خوابگاه و دانشگاه 3/333 -/ /3 / وضعیت بهداشت محیط های دانشگاه و خوابگاه 3/34 -/3 3/52 /2 رضایتمندی از سرانهی اردوهای تفریحی ورزشی 3/333 -/ /3 / میزان رضایت دانشجویان از عملکرد کارکنان و اساتید 3/3 رد -/ 3/54 / 4 میزان ارتباط و همکاری دانشگاه با صنعت و نهادهای بیرون از دانشگاه 3/333 -/ 3/ /4 رتبه دانشگاه در مقایسه با دانشگاههای برتر ایران و جهان اسالم 3/33 -/42 3/5 / ایجاد روحیهی پژوهشگری و کار تیمی در دانشگاه 3/333 -/2 3/ / 2 تعداد منابع و پایگاههای علمی در دسترس 3/3 -/2 3/2 /2 منظر مالی تامین مناسب هزینهها و امکانات الزم برای حضور اساتید و دانشجویان در کنفرانسها و سمینارهای بینالمللی 3/33 -/3 3/ /2 5 پرداخت مناسب هزینههای اضافهکار و پاداش کارکنان بابت همکاریهایشان 3/33 -/ 3/2 /5 3 اندازهگیری مناسب دورهای نسبت انحراف بودجهای مثبت و 3/33 -/2 3/5 /2 سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 53
بررسي اثربخشي عملکرد دانشگاه الزهرا )س( با استفاده از تکنیک ارزيا يب متوازن / رضوان حجازي و فاطمه قشقايي آماره t شرح گزارهها ميانگين مد ميانه انحراف معيار سطح معناداری نتيجه منفی به تفکیک واحدها و بخشهای دانشگاه 3/333-4/ 3/25 رشد مناسب دستمزد اساتید و کارکنان باتوجه به رشد تورم /5 3/34 -/ 3/2 / تامین مناسب هزینههای پشتیبانی از توسعهی زیرساختهای اتوماسیون 3/334 -/5 3/22 /24 دریافتی مناسب دانشگاه از صنایع بابت اجرای طرحهای پژوهشی برای آنها 4 منظر فرایندهای داخلی 3/5 -/4 3/5 رضایت دانشجویان از کیفیت تدریس اساتید / رد 3/3 -/4 3/5 /2 فراهم بودن فرصتهای کافی برای نگارش و ارائهی مقاله برای دانشجویان و اساتید 3/333-4/5 3/5 مناسب بودن تعداد هم اندیشیهای علمی برگزار شده / 2 3/333-4/2 3/5 / وجود نوآوری در تدریس 3/33 -/ 3/5 /4 وجود برنامههای مناسب در دانشکدهها برای ارتقا و ترفیع اساتید 5 3/34 -/3 3/53 /25 فراهم بودن شرایط استفاده از فرصتهای مطالعاتی برای دانشجویان و اساتید 3 رتبه 4 2 5 3 4 2 5 3 جدول شماره : نتایج آزمون فریدمن در خصوص گزارههای مورد پرسش روابط و تعامل مناسب اساتید و دانشجویان گزاره مناسب بودن تعداد ساعات برنامههای آموزشی و دورههای اجرا شده برای کارکنان وضعیت بهداشت محیط های دانشگاه و خوابگاه تامین مناسب هزینههای پشتیبانی از توسعهی زیرساختهای اتوماسیون تعداد مقاالت و پایان نامههای اجرا شده در دانشگاه فراهم بودن شرایط استفاده از فرصتهای مطالعاتی برای دانشجویان و اساتید فراهم بودن فرصتهای کافی برای نگارش و ارائهی مقاله برای دانشجویان و اساتید اندازهگیری مناسب دورهای نسبت انحراف بودجهای مثبت و منفی به تفکیک واحدها و بخشهای دانشگاه تعداد منابع و پایگاههای علمی در دسترس همسویی عالیق کارکنان با استراتژیهای دانشگاه دریافتی مناسب دانشگاه از صنایع بابت اجرای طرحهای پژوهشی برای آنها تامین مناسب هزینهها و امکانات الزم برای حضور اساتید و دانشجویان در کنفرانسها و سمینارهای بینالمللی مناسب بودن تعداد کارکنان آموزش دیده و چندمهارته دانشگاه پرداخت مناسب هزینههای اضافهکار و پاداش کارکنان بابت همکاریهایشان تدوین آرمانها و مأموریتهای مشخصی برای هریک از بخشهای زیر مجموعه با هدف رشد پایدار دانشگاه رتبه دانشگاه در مقایسه با دانشگاههای برتر ایران و جهان اسالم وجود برنامههای مناسب در دانشکدهها برای ارتقا و ترفیع اساتید امکانات رفاهی خوابگاه و دانشگاه رشد مناسب دستمزد اساتید و کارکنان باتوجه به رشد تورم مناسب بودن تعداد هم اندیشیهای علمی برگزار شده وجود نوآوری در تدریس حاکم بودن فرهنگ جانشین پروری در دانشگاه ميانگين رتبه /54 /22 /4 /2 / /3 /32 4/55 4/5 4/4 4/2 4/4 4/ 4/ /25 /4 /2 / /3 / / سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 6 53
فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران رتبه 4 رضایتمندی دانشجویان از سالن مطالعهی خوابگاه گزاره میزان ارتباط و همکاری دانشگاه با صنعت و نهادهای بیرون از دانشگاه مناسب بودن تعداد افراد ساکن در هر اتاق در خوابگاه رضایتمندی از سرانهی اردوهای تفریحی ورزشی ایجاد روحیهی پژوهشگری و کار تیمی در دانشگاه ميانگين رتبه /3 / 3/5 3/2 )س( در راستای اهداف ترسیم شده در سند چشمانداز آن است. براساس نتایج آزمون فریدمن گزارههایی که از دیدگاه پاسخ دهندهگان از اثربخشی نسبی باالتری برخوردار بودند شامل»روابط و تعامل مناسب اساتید و دانشجویانمناسب بودن تعداد ساعات برنامههای آموزشی و دورههای اجرا شده برای کارکنانوضعیت بهداشت محیط های دانشگاه و خوابگاه«و»تامین مناسب هزینههای پشتیبانی از توسعهی زیرساختهای اتوماسیون«میباشند. پیشنهاد میشود که دالیل اصلی عدم موفقیت در سه حوزهای که نیازمند بهبود هستند شناسایی شوند. به این منظور میتوان از پژوهشی میدانی همراه با مصاحبه با ذینفعان این بخشها استفاده نمود و نتایج یافتهها را با تحلیل تم ارزیابی نمود. همچنین پیشنهاد میشود مدل ارزیابی متوازن در رابطه با بسیاری از نهادهای بخش دولتی که تاکنون این مدل در آنها اجرا نشده است بررسی شود و باتوجه به شاخصهای بدست آمده اثربخشی هریک از شاخصها مورد ارزیابی قرار گیرد و حوزههای نیازمند بهبود تعیین شوند. در حالی که پژوهشهای پیمایشی میتوانند اطالعات مفیدی در مورد موضوع مورد پژوهش بهدست آورند به دلیل بررسی نشدن کل جامعه و استفاده از روش نمونهگیری و محدودیتهای آن باید در استنتاج از یافتههای پژوهش احتیاط الزم به عمل آید. اطالعات مورد نیاز برای بررسی گزارههای این پژوهش از طریق پرسشنامه جمعآوری شده است و این ابزار اندازهگیری دارای محدودیت ذاتی است. فهرست منابع ایرانزاده سلیمان برقی امیر )(. الگوهای ارزیابی عملکرد سازمان. تبریز: انتشارات فروزش. آذر عادل مومنی منصور )(. آمار و کاربرد آن در مدیریت جلد دوم. چاپ نهم. تهران. انتشارات سمت. آل احمد یسری )5(. شاخص سازی در منظر مشتری با بهکارگیری مدل ارزیابی متوازن مورد دانشگاه الزهرا )س(. دانشگاه الزهرا )س(. - نتيجهگيری و بحث در سالهای اخیر نگرانی دانشگاهها در مورد مدیریت عملکرد و دستیابی به موفقیت در محیط آموزشی افزایش یافته است. در این شرایط رقابتی موفقیت دانشگاهها بدون وجود استراتژی ماموریت و اهداف مناسب و نیز روشهایی برای ارزیابی میزان دستیابی به آنها امکانپذیر نیست. روش ارزیابی متوازن یک مدل ارزیابی عملکرد و یک سیستم مدیریت استراتژیک است. این پژوهش نیز به ارزیابی اثربخشی عملکرد دانشگاه الزهرا)س( از چهار بعد کارت ارزیابی متوازن پرداخته است. براساس نتایج آزمون t یک نمونهای 2 گزاره از 3 گزارهی مورد بررسی از اثربخشی مناسب برخوردار بودهاند. یافتههای بهدست آمده در بعد رشد و یادگیری چگونگی توانمندسازی سازمان برای رشد و تغییر را مورد بررسی قرار دادند بهگونهای که بتوان پاسخگوی خواستههای ذینفعان دانشگاه بود. یافتهها نشان دادند که دانشگاه الزهرا )س( به نحو مطلوبی در این بعد به موفقیت دست پیدا کرده است اما هنوز در بعد»استفاده از ابزارهای الکترونیکی در آموزش«نیاز به بهبود دارد. در بعد مشتری که بررسی میشود مشتری اصلی سازمان چه کسانی هستند و چگونه میتوان برای آنها ارزش افزایی کرد یافتهها نشان دادند که در حوزههای»عملکرد برخی از کارکنان و اساتید«نیاز به بهبود است تا رضایت کامل دانشجویان کسب شود. از منظر مالی که بررسی میشود ضمن کنترل هزینهها چگونه میتوان برای ذینفعان ارزش افزایی نمود تمام گزارههای مورد پرسش اثربخش بودند و این نشان دهندهی مطلوبیت عملکرد واحد مالی دانشگاه الزهرا )س( است. بعد چهارم که فرایندهای داخلی را بررسی میکند هدفش یافتن فرایند داخلی است که بهمنظور جلب رضایت ذینفعان و باتوجه به محدودیتهای مالی باید در آن فرایند داخلی برتر بود. یافتهها نشان میدهند که باتوجه به رسالت اصلی دانشگاه که پرداختن به امور علمی و آموزشی است کیفیت تدریس اساتید حوزهای است که باید بیش از سایر فرانیدهای داخلی مورد توجه قرار گیرد. بهطور کلی یافتههای پژوهش نشان دهندهی عملکرد مطلوب و متوازن دانشگاه الزهرا سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 53 6
بررسي اثربخشي عملکرد دانشگاه الزهرا )س( با استفاده از تکنیک ارزيا يب متوازن / رضوان حجازي و فاطمه قشقايي حجازی رضوان عارفمنش زهره )54(. تهداف مدیران از کاربرد ارزیابی متوازن. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. سال چهارم شماره. حسینزاده یعقوب حسینزاده وحید )53(. درآمدی بر سنجش عملکرد. تهران: انتشارات چاپار. رحیمی غفور )(. ارزیابی عملکرد و بهبود مستمر سازمان. مجله تدبیر 2. کردستانی غالمرضا قاسمی مژده )5(. نقش چارچوب ارزیابی متوازن در بهبود توانایی مدیران در شناسایی اطالعات برون سازمان مربوط به راهبرد سازمان. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. سال سوم شماره 5. مصلی نژاد آرزو )5(. شاخص سازی در منظر یادگیری و رشد با استفاده از مدل ارزیابی متوازن مورد دانشگاه الزهرا )س(. دانشگاه الزهرا )س(. مومنی منصور فعال قیومی علی )5(. تحلیلهای آماری با استفاده از. spss انتشارات مولف. چاپ ششم. تهران. نعمتیزاده سینا حایری میبدی مهسیما )54(. ارزیابی عملکرد بانک دی با استفاده از مدل کارت امتیازی متوازن. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. سال چهارم شماره. Amaratunga, D., and Baldry, D. (2). Assesment of facilies management performance in higher education propers. Facilies, vol. 8, pp. 23-3. Kaplan, S. Robert., and Norton, P. David. (2). The balance scorecard measures that drive performance. Harvard business review, Jan-Feb. سال پنجم / شماره بیستم/ زمستان 6 53